Ayak Gelişimi

Ayak Anatomisi Bebek Ayakkabısı

Doğumda ayak yapısı, sertleşmekte olan topuk kemiği, kübik kemikler, tarak kemikleri ve ayak parmağı kemiklerinden meydana gelen kıkırdaksı bir mozaik yapıya sahiptir. Ayak gelişiminin en önemli dönemi 0-3 yaş arası dönemidir. Bu dönemde ayak boyu iki katına çıkar ve kemik yapısı giderek sertleşir, gelişir. 

Doğumda; 

Minik ayak 7,5 cm dir; yani normal yetişkin ayağın yaklaşık % 30'u kadar kemikli kısımların sadece % 25 i gerçekten sertleşmiştir. Kıkırdaksı bir mozaik yapı hakimdir. Röntgen ışınları altında görünüm: 

Ayak parmak kemiklerinin taban kısımları yok.

2, 3, 4 ve 5. metatarsal ayak kemiklerinin baş kısımları yok.

1. metatarsal ayak kemiğinin tabanı yok.

1, 2 ve 3.metatarsal kemikleri yok. Skafoid kayıp.

Ayak kemik yapısının birincil setleşmesi ana rahminde başlar ve ilk yıllarda bazı kemiklerde gerçekleşir. İkincil sertleşme doğumdan sonra gerçekleşir ve birincil sertleşmeyi tamamlar. 

0-1 yaş arası : Morfolojik değişiklikler meydana gelir. Taler boynu düzleşmeye başlar ve ayak geri kısımları fetüsteki kıvrık pozisyonundan hizalı duruma geçmeye başlar. 

1 yaşında : Ayak 4,5 cm büyüyerek 12 cm olur. 

1– 3 yaş arası : Çocuk ayakları üstünde durmaya ve yürümeye başlar. Bu durum sonraki aşamalarda önemli değişiklikler getirir; bacak yapısının dış rotasyonu büyüme sürecindeki herhangi bir sorun ‘’içe doğru kıvrık’’ ayak parmakları yapısını ortaya çıkarır ve bu da annelerin dikkat etmesi gereken bir durumdur. Dizlerin konumu da değişir. 2 yaşına kadar süren ‘’çukur diz’’ yapısını 5 yaşına kadar sürecek olan ’’çıkık diz’’ yapısı takip edecektir. Tombiş ayak daha düzgün hale gelir ve uzunlamasına yapılar kasların gelişmesi ve liflerin esnekleşmesi ile gelişirler. 

5 yaşında : Ayak ortalama 17 cm olur; erişkin boyutunun % 60’ı. 

8 yaşında : Ayak neredeyse tamamen sertleşmiştir ama belli oluşumların sertleşme süreci tamamlanmamıştır. Aşil ve bacak tendonlarının ekli bulunduğu kıkırdakta büyüme gerçekleşir. 

10 yaşında : Ayak erişkin ebadının % 80`ine erişir. Bu büyüme kızlar için 13 kemik yaşında, erkekler için 5 kemik yaşında sona erer. Ayağın büyüdüğü bu dönem sona erene kadar özellikle değişen kıkırdak yapıları travmaya açıktır. 

Ayak Nasıl Gelişir?

Ayaklar vücudumuzun çok önemli bir parçasıdır. Bebeklerin ayakları yumuşak ve esnektir. İskeletin sadece bir parçası kalsiyumludur. Bağlar gevşektir ve kaslar da oldukça güçsüzdür. Ayaklar normal olarak 12 aylıkken yürümeye başladığında normal çalışır. Bebeğinizin ayak kemeri tam gelişmiş değildir. Yavaş gelişir ve ancak 6 yaşındayken tam anlamıyla gelişmiş olur. Bu süre içinde anne-babalar çocuklarının dışarda çıplak ayakla yürümelerine izin vermelidir. Bu kadar önemli olan bir başka şeyde çocuğunuzun giydiği ayakkabılardır. Ayakkabılar ayağa uygun olmalı ve uzmanlar tarafından belirtilen bütün kalitede özelliklerine sahip olmalıdır. 

Bebeğin İlk Adım Rehberi

Bebeğin ilk aylarında anne ve babalarda çocuğun normal gelişimi konusunda şüpheleri olur. İlk yaştan itibaren bebeğin ayak gelişimi mutlaka dikkatle takip edilmelidir. Gelişmiş ülkelerde yapılan araştırmalar göstermektedir ki yeni doğan bebeklerin % 99`unun ayakları sağlıklı iken sadece % 40`nın ayakları erişkin olduklarında bu durumlarını koruyabilmektedir. Bu ürkütücü durum, çocuklukta yanlış ayakkabı giymekten kaynaklanmaktadır. Anne ve baba, çocuğun vücudun diğer organları gibi ayakların da yanlış alışkanlıklar ve de yanlış bilgilerden sakınmak için kontrol edilmesi gerektiği bilinmelidir. Uzmanımıza ayak gelişimi ile ilgili annelerin bilmek istediği her şeyi sorduk. 

Bunları Biliyor Muydunuz?

Her adımda vücut ağırlığının 10 katı ayaklara yük biner. Düz tabanlık oluşursa gerekli yaylanma oluşamaz ve boyundaki omurgaya kadar problemler yaşanmaya başlar. Bundan dolayı ayak tabanın kıvrımlı olması çok önemlidir.

Bebekler ayağına batırılan iğneyi hissederlerken ayakkabının basınç uyguladığını hissedemezler, çünkü yaklaşık 3 yaşa kadar ayak etlidir ve kemikler daha kıkırdak halindedir. Bu nedenle acı noktasına ulaşamazlar, istinai durumlarda 6 yaşa kadar devam eder.

Küçük ayaklar daha çok terler : Ayakta yaklaşık 1 milyon ter bezi mevcuttur. Çocukta ayak küçük olduğu için ter alanı da çoğalır. Bu nedenle ayağı çok terler, gün içerisinde ayakkabıları çıkartılıp havalandırılmalı ayrıca sentetik çorap ve sentetik ayakkabılar giydirilmemelidir.

Bir çocuk ilk adımdan itibaren yaklaşık 165.876 km yürüyecek.

Renk atan ayakkabılar sağlıklıdır, çünkü hiçbir kimyasal içermezler, gerçek deridir.

Çocuk, büyük abla ya da ağabeylerinin ayakkabılarını giymemelidir çünkü her ayağın ayakkabıda yarattığı deformasyon farklıdır. 

İlk Pediatrik Kontroller

Çocuğunuz doğumdan itibaren bir pediatri uzmanı tarafından yanlış ayak şekillenme bozuklukları açısından kontrol edilmelidir. Gelişme esnasında ayağın sadece şekli değil işlevi de kontrol edilmelidir.

İlk yaşında bebeğin ayakları doktorunuz tarafından her üç ayda bir kontrol edilmelidir. Çocuğunuz yürümeye başladığında yılda bir ya da iki kez pediatri uzmanı tarafından kontrol yeterlidir. Ciddi bozukluk durumunda bir ortopedi uzmanına danışılması gerekir.  

Doktorunuz ile ebeveynlerin birlikte hareket etmeleri çok önemlidir. Çünkü çocuklar büyük bir zamanlarını anne ve babaları ile geçirmektedirler. O yüzden onlar olabilecek sorunları daha iyi farkedebilirler. Çocuk sık sık kontrol esnasında evinde daha farklı olarak davranır. 

Çocuğun Ayak Giyimi

Aslında bebekler ayakkabıya ihtiyaç duymazlar. Ev içerisinde çıplak ayakla yürümek ayağın güçlü ve sağlıklı olarak gelişmesi için en doğal yoludur. Ayak bozuklukları çıplak ayakla yürüyen topluluklarda nadiren meydana gelmektedir. Ayakkabı kullanımı evde ya da sokakta olası tehlikelerden korumak için gereklidir. (unutmayın ki çorap ile yüründüğünde kayıp düşme riski yüksektir.) 6.aydan itibaren günde ortalama 1-2 saat boyunca ayakkabı giymesi bebeğin ayak şeklinin almasına yardımcı olur. Ayağın ilerki yaşlarda şekil bozuklukları ve aşırı büyümesi düzeltilememektedir.

Doğru Ayakkabı

Ayakkabılar çocuğunuzun ayağını soğuk, nem, darbe, incilme ve yaralanma gibi zararlı dış etkenlerden korur. Bu durumda özellikle yaklaşık 1 yaşında iken çocuğunuz ev dışında yürümeye başladığında özellikle önemlidir. İyi bir ayakkabıda ayak baş parmakları serbestçe kıpırdamasına izin vermeli, taban termoplastik, yumuşak, esnek olmalı ve kaydırmamalı, üst kısmı tamamen doğal yumuşak deri olmalıdır. Burada önemli olan ayakkabının flexibel olması, bileği saran ped sayesinde topuğu yönlendirmesidir. Çocuklar hızlı büyür ve yaşlarıyla bağlantılı olarak her yıl ayakkabı numaraları 2-3 numara artar, bunu ayakkabı alırken hatırlayınız. Ayakkabı çok küçükse çocuğun ayağına baskı uygular ama daha çok giyilsin amaçlı olarak büyük numara ayakkabı alındığında da ayağa zarar verme olasılığı aynıdır. Bunu her iki üç ayda bir yaparsanız çocukların ayakkabıların kısa kalmasında ya da sıkmasında rahatsızlıklarını genellikle şikayet etmezler.

Çocuk Ayak Numarası Ölçüm Tablosu

Çocuğunuzun ayağını yere bastırarak (başparmak ve topuk uzunluğunu) ölçebilir ve tabloya bakarak bu uzunluğa göre numarasını tespit edebilirsiniz.Ancak şunu unutmayalım ki; numaralar tahmini numaralardır,ayak yapısına göre değişebilir.

Çocuklarda Ayak Sağlığı ve Ayakkabı Seçimi

Rastgele alınan ayakkabılar çocuğun ayak sağlığını ve gelişimini bozar, yürümesini geciktirir ve basma bozuklukları geliştirir. 

Çocuklarda en sık karşılaşılan problemler düz tabanlılık, doğuştan çarpık ayak ve topuk, ayak ve tırnak batması olarak sayılabilir. Basış bozukluklarına bağlı olarak çocuklarda çabuk yorulma, sık sık ayak bileği burkulması ve düşme, ayak, bacak ve bel ağrısı gözlemlenebilir.   

2.5 yaşına kadar ayak düz taban izlenimi verir. Çünkü; ayak kavisinde yağlanma mevcuttur, kaslar henüz gelişmemiştir. Yürümeye başlamamış yada yeni başlamış bir çocuk için ayağa baskı yapmayacak şekilde yumuşak tabanlı, bağcıklı, parmak bölgesi bombeli ve boylama kavis destekli ayakkabılar tercih edilmelidir. Bu tür ayakkabılar, ayak gelişimini engellemeyeceği için ayakta bir şekil bozukluğu oluşmasına da sebep olmaz.   

İlk tespit

2.5 yaşından itibaren uzmanlar tarafından yapılan kontrollerde basış bozukluğu tespit edilirse uygun ortopedik bot kullanımına geçilmelidir. Ortopedik ayakkabı seçimi özellikle çocuklar için titizlikle yapılmalıdır. Ayakkabı seçerken dikkat edilmesi gerekenlerin başında imalatta kullanılan malzeme gelmektedir. Sağlıklı bir ayakkabıda ayağın temas yüzeyleri doğal malzemeden olmalıdır. Böylece sürekli kapalı ortamda bulunan ayak teneffüs eder, ciltte mantar oluşmasını engelleyen, nemi, oksijeni ve ısısı dengeli bir ayakkabı - içi iklimi sağlamış olur. Sağlıklı bir ayakkabı ayaktaki ağırlık taşıma noktalarını (destek noktalarını) bozmamalı ve ayak kemerinin esnemesine izin vermelidir. Ön ayak bölümü tarağın sıkışmayacağı kadar geniş seçilmelidir ama bol da kalmamalıdır. 

Kontrol

Gelişme çağındaki çocukların ayak numarası ve kullanılan ayakkabının ayağa uygun olup olmadığı sık sık kontrol edilmelidir. Ayakkabı küçük geliyorsa en kısa zamanda ayağa uygun yeni bir ayakkabı ile değiştirilmelidir. Uzun zaman idare etmesi için ayağa birkaç numara büyük ayakkabı alınmamalıdır. Ayağa büyük gelen ayakkabı en az küçük ayakkabı kadar zararlıdır. Çocuklar için hazırlanan sağlıklı ayakkabılarda topuk ve burun kısmı sert, bileği saran kısmı ise yumuşak olmalıdır.   

Ayakkabı tabanının ayak tarak kemiklerinin parmaklara eklendiği hatta denk gelen kısmının mutlaka esnek olması gerekmektedir. Çocuk ayakkabılarındaki bombeler sert ve doğal malzemeden yapılmalı ve bağcıklı ayakkabı seçilmelidir. Gereken yerlerde çocuktaki özel basış bozukluklarını düzeltmek için thomas ökçe, topuk, kama, boylama kama, ters kalıp ayakkabı, kemer ve ön ayak destek yastıkları, enine tarak destekleri ile ayakkabı iç ve dış modifikasyonu sağlanmalıdır.   

Ortopedik ayakkabı kullanımı

Genellikle ortopedik ayakkabı özelliklerinin faydaları sadece ayağımıza yönelik gibi düşünülür. İşte tüketicilerin ayakkabı seçiminde yaptığı en önemli hata burada başlar. Yürümeye başladığımız andan itibaren seçilen doğru ayakkabılar her zaman vücut sağlığımızın destekleyicisidir. İnsan ayağı tabiat anamızın bir şaheseridir.   

28 kemik ve kemikçik bir araya gelmiş, kasların, bağ dokularının ve sinirlerin harika bir uyumu ile harekete geçirilmiştir. Vücudumuzun bütünü ile ayaklar üzerine bindiği ve bu yükü bir ömür boyu taşıdıkları halde, neredeyse hiç kimse, ayaklar sağlıklı oldukları sürece bir nebze olsun onları düşünmez.   

Ortopedik ayakkabının özelliği

Ortopedik ayakkabının üretilmesi özel bilgi ve düzen gerektirir. Ortopedik ayakkabı ayak tabanına temas eden iç düzeni, ayakkabının dış tabanı ve saya bölümü ile beraber düşünülmelidir. İmalatta kullanılan malzemenin doğal deri olması sağlıklıdır. Derinin gözenekli yapısı ayağın teneffüs etmesini sağlar. Esneme kabiliyeti vardır, ayak için uygun şekli alabilir. Şekli çabuk bozulmaz. İçine yerleştirilen özel destekleyiciler bitmiş bir ayakkabıya takıldığında dışarıdan görünmez. Dolayısıyla ayakkabıyı sadece dış görünüşüyle değerlendirmek yanlıştır. Ortopedik ayakkabılar ayağın ağırlık taşıma ve ayağın hareket noktaları ile uyumludur. Yürürken ayak kaslarına ve kemiklerine dengeli yük binmesini sağlar. Çocuklara giydirilen ayakkabılar sağlıklı ayak ve bacak gelişimini destekler. Ayak kemiklerinin doğru teşekkül etmesine yardımcı olur. Ortopedik ayakkabılar vücut dengesi için çok önemlidir. Doğru ayakkabı seçiminin ayak bileği burkulmalarına, bel ve sırt ağrılarıyla çabuk yorulmalara yol açabilir. Ayağındaki basış bozukluğunun farkında olmayıp buna bağlı olarak, özellikle ileri yaşlarda düşen kırık, çatlak ve ciddi kas zedelenmeleriyle karşılaşanlar vardır.   

Basış bozukluğu önlenebilir

Basış bozuklukları doğru ortopedik ayakkabı kullanımıyla önlenebilir. Taban düşüklüğü olanlarda böyle bir ayakkabı giyilmezse yaşlılık zamanlarında ağırlığa ayak bileği şekil bozuklukları, ayak baş parmağının yanında kemik çıkması ve ayak parmaklarında deformasyonlara rastlama olasılığı artar.